Η μελέτη των Correll et al. που δημοσιεύτηκε σε ένα από τα σημαντικότερα επιστημονικά περιοδικά της Ψυχιατρικής (JAMA Psychiatry) ανέδειξε σε παγκόσμιο επίπεδο την ανωτερότητα των δομών έγκαιρης παρέμβασης σε σχέση με τη συνηθισμένη θεραπεία σε μη εξειδικευμένες μονάδες (πχ εξωτερικά ιατρεία νοσοκομείου ή κέντρα ψυχικής υγείας) και συγκεκριμένα βελτίωση σε δείκτες συμπτωματολογίας, περισσότερες πιθανότητες ανάρρωσης και λειτουργικής επανόδου, λιγότερες υποτροπές νοσηλείες σε άτομα που εμφάνισαν πρώτο ψυχωσικό επεισόδιο.
Η πρόσφατη μελέτη της Αθήνας (Athens FEP study) από την ερευνητική ομάδα της Α’ Πανεπιστημιακής κλινικής (Dimitrakopoulos et al. 2022) σε 225 νεαρά άτομα που εκδήλωσαν για πρώτη φορά στην ζωή τους συμπτώματα πρώτου ψυχωσικού επεισοδίου και νοσηλεύτηκαν ανέδειξε πως περίπου ένα τρίτο των νεαρών ασθενών εισάγονται με ακούσια νοσηλεία σε κλειστές ψυχιατρικές δομές κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας, βιώνοντας με τραυματικό τρόπο την πρώτη επαφή τους με το σύστημα υπηρεσιών ψυχικής Yγείας. Το ένα τρίτο των νεαρών ασθενών ανέφερε συστηματική χρήση κάνναβης (αποτελεί ισχυρό περιβαλλοντολογικό παράγοντα κινδύνου για εμφάνιση ψυχωσικού επεισοδίου), ενώ το ένα πέμπτο εξ αυτών μετά το πρώτο εξιτήριο, επανεμφάνισε υποτροπή και εισήχθη για δεύτερη νοσηλεία, μόλις ένα χρόνο από την έναρξη της διαταραχής. Τα εγχώρια δεδομένα συμβαδίζουν με τα διεθνή και καταδεικνύουν την ανάγκη για πολυεπίπεδη ενίσχυση της αντιμετώπισης των σοβαρών ψυχικών διαταραχών, ιδιαίτερα τα πρώτα 3-5 χρόνια από την έναρξη της πρώτης εμφάνισης συμπτωμάτων. Υφίστανται τεκμηριωμένες διεθνείς μελέτες πως η έγκαιρη, πολυεπίπεδη και κοινοτικά προσανατολισμένη φροντίδα από τα πρώτα στάδια έναρξης των συμπτωμάτων συνδέεται με ευνοϊκότερη πρόγνωση και εξέλιξη των διαταραχών του ψυχωσικού φάσματος (2) και μακροπρόθεσμα ευνοϊκή σχέση κόστους-οφέλους για το Εθνικό Σύστημα Υγείας και για το λόγο η ίδρυση Δομών Έγκαιρης Παρέμβασης στην Ελλάδα αποτελεί επιταγή για την ψυχιατρική κοινότητα.
Η πρόσφατη μελέτη ανασκόπησης από ελληνική ερευνητική ομάδα (Xenaki, Dimitrakopoulos, Selakovic, Stefanis) που δημοσιεύθηκε σε έγκριτο διεθνές επιστημονικό περιοδικό ανέδειξε πως περιβαλλοντικοί παράγοντες (πέραν των γενετικών) εμπλέκονται στην αύξηση του κινδύνου για εμφάνιση ψυχωσικού επεισοδίου. Συγκεκριμένα, η σοβαρή, έντονα και επανειλημμένη έκθεση σε περιβαλλοντικούς κινδύνους, όπως προγεννητικές και περιγεννητικές επιπλοκές, τραυματικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία (όπως κακοποίηση, παραμέληση), ψυχοκοινωνικοί στρεσογόνοι παράγοντες (όπως μετανάστευση ή εκφοβισμός) και η χρήση ουσιών (κυρίως κάνναβη) μπορεί να επιδράσουν αρνητικά στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και να διαταράξουν την ισορροπία σημαντικών συστημάτων που σχετίζονται με το στρες και τη νευρομεταβίβαση, διαμορφώνοντας μια βιολογική ευαλωτότητα για μετέπειτα εμφάνιση ψυχωσικού επεισοδίου. Η ενδεχόμενη τροποποίηση αυτών των περιβαλλοντικών παραγόντων ρίσκου πιθανώς να λειτουργεί προστατευτικά και να αυξάνει την ψυχική ανθεκτικότητα σε σχέση με την εμφάνιση ψυχωτικής διαταραχής.